Matawi ya sarufi. Fonimu ni kipashio kidogo cha kifonolojia kinachobadili maana ya neno. Kila lugha huwa na kanuni zake. Mtaalamu Mbundo Msokile (1992) na khamisi (1978) wanasema sarufi ni mfumo wa taratibu na kanuni zinazotawala matumizi sahihi ya matamshi, maumbo ya maneno, miundo ya tungo na maanda ya miundo ya lugha. Mfumo huo humwezesha mzungumzaji kutunga sentensi zisizo na kikomo ambazo hukubalika na wazawa wa lugha wanaoifahamu lugha hiyo barabara. Kila lugha huwa na sheria zake katika utunzi wa maneno. sheria hizi za lugha ndizo huleta ufasaha na usanifu katika luhga na kumwezesha mzungumzaji kuelewa tungo zinazotolewa na mzungumzaji. Katika sarufi tutazingatia sauti (utamkaji), aina ya maneno, upatanisho wa maneno kisarufi, muundo wa sentensi za Kiswahili na kadhalika. Sauti hizi zinapotumiaka katika maneno ya lugha huitwa fonimu. Hivyo ni dhahiri kwamba kila lugha ya mwanadamu huwa na mpangilio na sheria zinazoilinda ili kuifanya kuwa toshelevu na sanifu Sarufi inajumuisha mfumo wa sauti maumbo ya maneno muundo na maana. Sarufi za Kiswahili SARUFI Sarufi nimfumo na kanuni za lugha zinazomwezesha mtumiaji wa lugha kuitumia lugha husika kwa usahihi. SARUFI: Matumizi ya Lugha Sarufi ni sheria, kanuni au taratibu zinazopaswa kufuatwa katika lugha fulani. Sarufi matamshi (fonolojia) Tawi hili la sarufi huhusu utaratibu wa mpangilio wa vitamkwa katika maneno ya lugha. NGAO YA SARUFI MITIHANI YA SARUFI NA MATUMIZI YA LUGHA (NA MAJIBU) VIPENGELE ANUWAI VYA SARUFI YA SEKONDARI VIMETAHINIWA NA MWALIMU ONYANGO, DIRA SERIES. (TABARUKU KWA WATAHINIWA WA 2021) TOLEO LA KWANZA, 2021 MTIHANI WA KWANZA a) Andika sifa mbili mbili bainifu za sauti zifuatazo ( alama 2) i) /gh/ ii) /b/ bi)Eleza maana ya sauti mwambatano ( alama 1) ii)Taja silabi mbili mwambatano za Sarufi matamshi ni tawi la sarufi ambalo limejikita katika kuchunguza sauti na matamshiyanayotumika katika lugha Fulani na kulinda matumizi sahihi ya matamshi hayo baina ya watumiaji wa lugha hiyo. SARUFI Ni utaratibu wa sheria zinazotawala matumizi sahihi ya muundo wa lugha. Lugha ya Kiswahili kama zilivyokuwa lugha zote duniani ina matamshi ya aina mbili; Irabu na konsonanti. . Sauti zinazotolewa katika lugha ni irabu na konsonanti. Matawi ya Sarufi 1. prm zzz ejwd iqp farjh uqws snwmm ehad enmzey mnwu